Het resultaat? ‘Project Vruchtgebruik’. Het onderzoekt de ecologische, sociale en economische potentie van fruit in de openbare ruimte. Stadswerk, Stichting Ijsselboomgaarden, de gemeenten Leeuwarden, Wageningen, Deventer en Arnhem zijn de projectpartners.
De Eetbare Stad
Bij ‘Vruchtgebruik’ gaat het in de eerste plaats om de rol van de overheid, de betrokkenheid van burgergroepen en de praktische organisatie. Wie gaat op de langere termijn dit relatief dure openbaar groen beheren? Gaat dat ook samen met nuttig en rechtvaardig gebruik? Is er geen overlast? Kan het bijdragen aan nieuwe vormen van samenwerking tussen burgers, maatschappelijke groepen en overheid? Ten tweede constateert de gemeente Culemborg, geïnspireerd door initiatieven als De Eetbare Stad, Transition Towns en voedselbossen, dat de oogst van fruit, lang gezien als prettige of lastige bijkomstigheid, nu een doel op zich wordt. Kunnen steden de hoeveelheid voedsel die zij regionaal verwerven substantieel vergroten? Dan wordt ook openbaar groen interessant: hoeveel fruit produceert de publieke ruimte, en hoe ver kan dat opgevoerd worden? Doet dat dan afbreuk aan andere doelen van openbaar groen of versterkt het die wellicht?
Duurzaamheid in brede zin
Het project is visievormend en handelingsgericht. Kennisuitwisseling is daarbij belangrijk. ‘Openbaar’ fruit draagt alleen bij aan de lokale voedselvoorziening als diverse groepen worden bereikt en conserveringsmethoden de oogst over een langere periode beschikbaar en bruikbaar maken. Maar het gaat ook om de ontwikkeling van kansrijke organisatievormen. Het is wenselijk dat de oogst rechtvaardig verdeeld wordt en dat de formele beheerder er op kan vertrouwen dat het beheer op de lange termijn goed zit. Tenslotte zijn er allerlei linken naar duurzaamheid in brede zin, zoals vergroting van biodiversiteit, aandacht voor bijen, zelfredzaamheid van burgers, bevordering gemeenschapszin voor leefbaarheid en bewustzijn bij kinderen van oogsten en gebruiken. Dat de onderzoekers niet alleen bestaande situaties in beschouwing nemen, maar ook de lange termijn bekijken, betekent dat het naast een beheer- en participatieopgave ook om een ontwerpopgave gaat. Hoe kan er met fruit mooie, aansprekende en productieve groene ruimte in de stad worden ontworpen?
Beoogde resultaten
Voor Stadswerk en de deelnemende gemeenten is het beoogde resultaat een handreiking voor visieontwikkeling (wat vinden wij van vruchtbomen in de openbare ruimte?), een handelingsperspectief (hoe betrekken wij bewoners en maatschappelijke organisaties en hoe kunnen die duurzaam beheren op de lange termijn?) en een beheer- en gebruiksperspectief (het behoud en gebruik vruchtbomen in de openbare ruimte wordt breed gedragen door de omgeving en daarom is er geld en inzet voor beheer en behoud). Voor bewonersinitiatieven levert het handvatten om vruchtbomen een bredere rol te geven in hun eigen leefomgeving.
In januari 2017 publiceren de projectpartners een artikel in tijdschrift Groen, waarin ze andere gemeenten en groepen bij het project willen betrekken.